Türk Hava Yolları'nın aylık dergisi SKYLife kimi zaman konuları ile bloguma konu olmuştu. Bu ay Ödemiş - Birgi konusunu ele almış bize de paylaşmak düştü...
Birgi Anadolu mimarisi kültürümüzün ve bu topraklara olan aidiyetimizin dünden bugüne birer tapu senedi niteliğindeki kilit tafllarından.
M.S. 12. yüzyıldan itibaren Anadolu’nun doğusundan batısına doğru bir Türkmen göçü ve yerleşimi yaşandı. Anadolu Selçuklu Devleti’nin Sultan II. Mesut’un saltanatının ardından dağılmasıyla beliren Türk beylikleri özellikle Batı ve iç Anadolu ile Orta Karadeniz yörelerinde önemli bir varlık sergilediler. 13, 14 ve 15. yüzyıllarda hüküm süren Anadolu Türk Beylikleri arasında yer alan Menteşeoğulları ile Aydınoğulları beyliklerinin mimari izleri aradan geçen yedi yüz yıla rağmen Ege’nin bazı bölgelerinde hâlen nefes alıp yaşıyor. Özellikle Birgi ve Tire kültürel belleğin yaşayan bir açık hava müzesi niteliğinde. Kültürümüz adına büyük bir şans olan köklü mimari dokunun ve bu doku ekseninde gelişen yaşamın araştırılıp, gelecek kuşaklara aktarılması gerekiyor.
Beylikleri Merkezi Birgi
Birgi, Ege’nin iki önemli beyliği olan Menteşeoğulları ve Aydınoğulları’nı gören belde. Görkemli zamanlarında kültürel ve siyasi cazibe merkezi olmuş. Birgi’nin Orta Çağ’da bölgenin çekim merkezi oluşu mimariyi doğrudan etkilemiş. Beylikler dönemine tarihlenen cami, türbe, medrese ve hamamların yanı sıra erken dönem Osmanlı eserlerine de sık rastlanır bu topraklarda.
Birgi’nin beylikler ve erken Osmanlı döneminin önemli idare merkezlerinden biri oluşu, kültürel anlamda da bir cazibe merkezi olmasını sağlamış. Özellikle meşhur islam hukuku bilgini imam Birgivi Mehmet Efendi, beldenin tanınmasında oldukça büyük bir etken olmuş.
Doğa ile Uyumlu Mimari
Birgi’deki mimarinin biçimlenmesinde geleneksel kültürün yanı sıra Ege iklimi de önemli bir etken. Ege toprak yapısında kolaylıkla bulunan kil, tuğla yapımını kolaylaştıran bir unsurken diğer taraftan yörenin doğal taşları ile bitki örtüsünün sağladığı bol kereste ve işlenmiş ahşap elemanlar evlerin yapımındaki temel malzemeleri oluşturuyor.
Sivil Mimari Örnekleri
Kurtuluş Savaşı sırasında bir kısmı tahribata uğramış olsa da Birgi’deki önemli bazı sivil mimari örneklerinin zamana ve koşullara direnerek ayakta kalabilmesi mimari kültürümüz açısından kesinlikle çok sevindirici bir durum. Özellikle Birgi’nin tarihi köşelerinden Cami-i Kebir Mahallesi, içinde geleneksel Osmanlı sokak yapılanmasının yörede halen yaşayan bir dokusunu barındırmakta. Cami-i Kebir Mahallesi erken dönem Osmanlı sivil mimarisinin en klasik örneklerini barındırması nedeniyle kültürel belleğimizin korunması adına büyük önem taşıyor.
Bu dönem evlerinin karakteristik yarı kapalı ya da tam açık sofaları, bu sofalar çevresinde konumlu odalar, taş doku üzerine inşalı ahşap üst katlar ve çıkmalar ilk bakışta göze çarpar. Dış dünya ile evin içi arasında bir ‘sır’ oluşturan pencere kafesleri ve yapıyı adeta kolları arasına alan çatıdan dışarıya uzayan saçaklar bu dönem evlerinin belirgin özelliklerindendir. Konaklar
Sırt sırta veren evleri, kesme taş kaplı, uzun ve dar sokaklarının ötesinde Birgi konakları ile öne çıkar. 18. yüzyıl sonu, 19. yüzyıl başlarına tarihlenen Çakırağa Konağı, Birgi konaklarının en meşhurlarından. Taş dokusu, yaz ve kış odaları, sofaları, kalem işi süslemeleri, ahşap tezyinatı, geleneksel motiflerin yanı sıra barok tarzının yansımalarının da var olduğu bir konak Çakırağa. Birgi’ye özgü sivil mimari unsurlarının neredeyse tamamını bünyesinde barındıran Çakırağa Konağı’nın yanı sıra Kerimağa ve Sandıkoğlu konakları da Birgi sivil mimarisinin önemli ipuçlarını barındırıyor.
Çeşmeler ve Hamamlar
Anadolu Türk islam mimarisinin en belirgin özelliklerinden birisi de suya verilen mimari önem olsa gerek. Yaşam alanları içerisinde adeta bir su medeniyeti oluşturulmuş. Önceki uygarlıkların da mimariye yansıyan katkılarını bünyesinde özümseyen Birgide; çeşme, hamam, su kemerleri ve su terazisi ile bu su medeniyetinin önemli tanıklarından.
Kaynak: SKYLife - Kasım 2010
Yorumlar
Yorum Gönder